Jaarlijks 10.000 sociale huurwoningen erbij, het is nu of nooit

De verkiezingen komen eraan. De belangenorganisaties maken hun memoranda bekend. Het is opvallend dat er een grote consensus is als het over het aanbod aan sociale woningen gaat. Quasi alle memoranda vragen een sterke stijging van het aanbod van sociale en betaalbare woningen. De meeste middenveldorganisaties vragen ook een gecoördineerd beleid. INITIA heeft een speerpunt gemaakt van het Vlaams Actieplan Sociaal en Betaalbaar Wonen. Het middenveld is overtuigd, het momentum is er, laten we dit aangrijpen om onze politici te overtuigen.

HOE STAAN WE ERVOOR?
De situatie is bekend. De recente Pano-uitzending 'De wachtlijst' (red. dd.6 maart 2024) legde de vinger nogmaals op de wonde: er staan 176.000 gezinnen en alleenstaanden op de wachtlijst voor een sociale huurwoning. Dat is meer dan het dubbel van het aantal in 2009. De discrepantie tussen het beschikbare aantal woningen en het aantal huishoudens op de wachtlijst wordt steeds groter. Tegen 2050 komen er volgens het Planbureau 430.000 huishoudens bij in Vlaanderen. Een stijging van 15%. Deze huishoudens hebben een betaalbare woning nodig. Het verhogen van het aanbod is een efficiënt middel om wonen betaalbaar te houden. Een hoger aanbod van sociale huurwoningen versterkt het fundament van de woonmarkt. Dit helpt de woonmarkt haar evenwicht te vinden. Zo is er voor elke Vlaming die het nu moeilijk heeft op de woonmarkt een gepaste en betaalbare woning, zowel voor de gezinnen op de wachtlijst voor sociale woningen als voor de mensen met een iets hoger inkomen. Zij krijgen dan een zeker en betaalbaar dak boven hun hoofd en tegelijk het fundament om stabiel te leven. INITIA herhaalt deze boodschap al een hele tijd. Heel wat andere organisaties hebben in memoranda voor de verkiezingen een gelijkaardige vraag.

WAT STAAT ER IN DE MEMORANDA? EEN GEDRAGEN EN DUIDELIJKE BOODSCHAP
VVSG vraagt aan de Vlaamse overheid om een groter aanbod aan sociale woningen mogelijk te maken. Kunnen wonen in een sociale woning vermindert de betaalbaarheidsrisico’s en geeft woonzekerheid aan de huurders. Er is daarom nood aan sterke woonmaatschappijen die in staat zijn om zowel de noodzakelijke uitbreiding van het aanbod als de grote renovatieopdracht in sociaal wonen te realiseren. Woonmaatschappijen moeten daarom kunnen werken in een robuust en stabiel beleidskader dat de nodige ondersteuning biedt.

De Vereniging voor Ruimte en Planning (VRP) stelt dat de Vlaamse overheid het recht op wonen voor iedere Vlaming moet garanderen en haar ambitie voor bijkomende sociale woningen op goed gelegen plaatsen moet verhogen. Een bindend kader vanuit de Vlaamse overheid verzekert een verdubbeling van het aantal bijkomende sociale woningen, tot minstens 7.000 per jaar. Deze woningen voldoen aan ambitieuze duurzame criteria en gebruiken fossielvrije energie en warmte.

Embuild vraagt een gecoördineerd beleid dat het woningaanbod monitort en vraagt aan de Vlaamse overheid om hoog in te zetten op een voldoende en uiteenlopend woonaanbod.

De Bouwunie wil extra sociale woningen en vraagt om voldoende middelen te voorzien voor de bouw van extra sociale woningen én voor de renovatie van bestaande sociale woningen zodat ook die voldoen aan de eisen inzake energieëfficiëntie en modern wooncomfort.

Het CIB haalt in haar laatste huurbarometer aan dat er maar één route is om hulp te bieden aan wie het nu moeilijk heeft om een betaalbare huurwoning te vinden: het aanbod verruimen. Er is nood aan meer en betaalbaar woonaanbod. Extra sociale woningen zijn een logische prioriteit maar op korte en middellange termijn is dat onvoldoende om nu de hulp te bieden die gezinnen nodig hebben.

Beweging.net zegt duidelijk: “Bouw 100.000 bijkomende sociale huurwoningen tegen 2035”

De Woonzaak eist een nieuw groeipad naar minimaal 14% sociale huurwoningen op Vlaams niveau en 20% in stedelijke context tegen 2035. Bij elke ontwikkeling vanaf vijf woningen moet minstens een vijfde voor sociale huur bestemd worden.

Het Netwerk tegen Armoede pleit voor meer en betere (sociale) woningen. Dat is namelijk een belangrijke buffer tegen armoede en een cruciaal instrument om het recht op wonen voor mensen in armoede te garanderen.

Vivas vraagt aan Vlaanderen om te zorgen voor een verdubbeling van het aantal sociale woningen met specifieke doelen per gemeente en sancties voor het niet halen van doelstellingen.

Niet alleen deze belangenorganisaties vragen een groter aanbod van sociale huurwoningen. In een advies van 2021 over het Europese 'Fit for 55'- programma ziet de SERV een fors groter aanbod aan sociale woningen als een belangrijke succesfactor en noodzakelijke voorwaarde om de klimaatdoelstellingen te bereiken:

“Voorzie een veilig vangnet met zeker 200.000 extra sociale woningen: Renovatieverplichtingen kunnen het voor kwetsbare groepen moeilijk maken om te bouwen, om de vereiste renovaties te betalen of om op de private koop- of huurmarkt een betaalbare kwaliteitsvolle woning te vinden. Renovatievereisten kunnen de krapte aan betaalbare, kwaliteitsvolle woningen op de koop- en op de huurmarkt versterken en daarmee ook de nood aan opvang via een sociale woning. Zo kunnen renovatieverplichtingen de wachtlijsten nog verlengen. Een voldoende aanbod sociale woningen is samen met substantiële ondersteuning, dan ook één van de conditio’s sine qua non voor verdergaande opgelegde emissiereducties in woningen. De bottlenecks bij de vergunning en bouw van sociale woningen moeten snel opgelost geraken, bv. via het verhogen van het bindend sociaal objectief dat bepaalt hoeveel sociale woningen een gemeente moet aanbieden.”
De SERV adviseert om in te zetten op een performanter sociaal- en woonbeleid om de armoede en de wooncrisis aan te pakken.

100.000 EXTRA SOCIALE HUURWONINGEN TEGEN 2035 DANKZIJ SAMENWERKEN EN EEN PLAN

De boodschap is helder, breed gedragen en weerklinkt luid en duidelijk: het aanbod van sociale huurwoningen moet fors de hoogte in.

We leggen de lat op 10.000 sociale huurwoningen extra erbij, elk jaar. 100.000 tegen 2035. Dit is meer dan een verdriedubbeling van de huidige jaarlijkse groei. De vraag is niet: “Is dit haalbaar?” De vaststelling is: “Dit is nodig.” We moeten ervoor zorgen dat die 10.000 sociale woningen er elk jaar bijkomen.

Het is hoog tijd om de handen in elkaar te slaan en samen onze schouders te zetten onder sociale huisvesting. We moeten naar een gezamenlijk beleid dat het aandeel sociale huurwoningen drastisch de hoogte in jaagt. De huidige 6% is veel te weinig om de nood te lenigen. De woonmaatschappijen kunnen dit niet alleen. De lokale besturen zijn als regisseur van de het lokale woonbeleid een belangrijke partner. Ook de Vlaamse overheid is nodig om de ambitie te doen slagen. Daarom is er een gecoördineerd beleid nodig, over beleidsdomeinen en beleidsniveaus heen.

Dit is geen inspanning van korte duur. Om dit waar te maken is een langetermijnvisie met strategische beleidsplanning nodig, die de richting aangeeft over verschillende legislaturen heen. De concrete uitvoering wordt in coherente kor-te-termijn actieplannen uitgewerkt. Wij vragen de opmaak van een Vlaams Actieplan Sociaal en Betaalbaar Wonen en de oprichting van een Taskforce Sociaal en Betaalbaar Wonen.

We stellen samen met betrokken overheden, middenveld, beroeps- en belangenverenigingen en woon- en welzijns-actoren een Actieplan op dat over de beleidsdomeinen en -niveaus heen duidelijke doelstellingen op korte en lange termijn, concrete maatregelen en bruikbare instrumenten aanreikt waarmee alle betrokken actoren snel aan de slag kunnen op het terrein. De Taskforce zorgt ook voor de coördinatie en de opvolging van de uitvoering van het Actieplan. 

Het Actieplan moet vorm geven aan tien werven voor een beter sociaal woonbeleid, actiepunten die INITIA naar voor schuift in haar memorandum:

1.            Sneller meer sociale huurwoningen: 100.000 sociale huurwoningen erbij tegen 2035
2.            Sneller meer verbeterde sociale woningen: alle bestaande sociale huurwoningen klimaatneutraal tegen 2050
3.            Sneller meer betaalbare woningen: Inzetten op betaalbare huurwoningen, betaalbare koopwoningen en kredietbemiddeling is een kerntaak van de woonmaatschappij
4.            Beter Sociaal Woonbeleid: Vlaams, lokaal en federaal
5.            Nieuw financieel model
6.            Minder administratieve last
7.            Professionele woonmaatschappijen
8.            Gecoördineerd beleid tussen beleidsdomeinen en beleidsniveaus
9.            Structurele stakeholdersbetrokkenheid
10.         Positieve beeldvorming

Een samenhangend en coherent plan met een duidelijke aanpak voor deze 10 werven zal ervoor zorgen dat we de ambitie kunnen waarmaken.

EN WAAROM WILLEN WE DIT? SOCIAAL WONEN HELPT MENSEN ECHT VOORUIT.

“Dankzij onze sociale huurwoning hebben we onze kinderen kunnen laten studeren. Als we op de private markt hadden moeten blijven huren, was ons dat nooit gelukt.”

“Mijn sociale woning geeft me niet alleen financiële ruimte, maar ook mentale ruimte. Ook mijn dochter kan zich nu beter concentreren op haar schoolwerk.” De sociale huurders die aan bod kwamen in de Pano-reportage over sociale huur, vatten de essentie van sociale huur goed samen. Een zeker en betaalbaar dak boven je hoofd geeft ruimte en is een fundament om stabiel te leven. De positieve impact op alle levensdomeinen is keer op keer aangetoond in diverse studies. Sociaal wonen helpt mensen echt vooruit.

BOODSCHAP AAN DE TOEKOMSTIGE VLAAMSE REGERING
Bij de stakeholders uit de woonsector tekent zich een consensus af over wat er nodig is om de Vlaamse huishoudens een zeker en betaalbaar dak boven het hoofd te geven. Het aanbod van sociale en betaalbare woningen moet heel sterk stijgen. Er is een momentum om hier samen werk van te maken. Beste toekomstige Vlaamse Regering, grijp dit momentum aan om een trendbreuk te verwezenlijken en het aandeel sociale woningen in Vlaanderen eindelijk fors boven de drempel van 6% te tillen. We zullen er allemaal wel bij varen.